ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 1997

Η 17η Νοέμβρη είναι για την Ελλάδα μια σημαδιακή ημερομηνία τα τελευταία 20 χρόνια. Και αυτό για δύο λόγους. Η 17 Νοέμβρη 1973 στάθηκε ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς στην αντιδικτατορική πάλη. Ενας πόλος συσπείρωσης και αφύπνισης πλατιών μαζών. Μια από τις σημαντικότερες προσπάθειες οργάνωσης της αντίστασης ενάντια στην αμερικανοκίνητη χούντα. Αυτός είναι ο ένας λόγος.  

 Η πορεία που ακολούθησε ο γιορτασμός της επετείου του τα επόμενα χρόνια, που αγκαλιάστηκε από το μεγάλο μαζικό κίνημα της δεκαετίας '75-'85 πρόσδωσε σε αυτή την επέτειο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Τη μαζικότητα, την οργανωμένη-συντεταγμένη συμμετοχή όλων των οργάνων του κινήματος. 

Την αντιϊμπεριαλιστική και αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση στα συνθήματα και στους σκοπούς της. Αυτό που ήταν αυθόρμητο τις νύχτες της κατάληψης του Πολυτεχνείου, έγινε συνειδητό τα μετέπειτα χρόνια. Οι πλατιές μάζες που αφυπνίσθηκαν τότε, αλλά δεν πρόλαβαν να δράσουν, συμμετείχαν ενεργά κατόπιν. Αυτός είναι ο δεύτερος λόγος. Ετσι οι εκδηλώσεις για το Πολυτεχνείο, με αποκορύφωμα την πορεία, απέκτησαν μια εντελώς ξεχωριστή σημασία για την ελληνική πραγματικότητα.

Αυτό δεν άργησε βέβαια να γίνει αντιληπτό και από την αστική τάξη (α.τ.), που από την πρώτη κιόλας χρονιά, προσπάθησε να εμποδίσει τις εκδηλώσεις και κυρίως την πορεία, βάζοντας τις εκλογές ανήμερα στις 17 Νοέμβρη του 1974. Αυτή η προσπάθεια δεν σταμάτησε ποτέ. Αλλοτε με την προσπάθεια να αλλοιώσουν το νόημα της ίδιας της εξέγερσης με φλυαρίες στις τηλεοράσεις και τις εφημερίδες για το φοιτητικό κύνημα της εποχής, το "αυθόρμητο επαναστατικό ένστικτο" της νεολαίας, σε μια προσπάθεια αποσύνδεσης με το υπόλοιπο κίνημα. Και άλλοτε, με την οργανωμένη προσπάθεια να κτυπήσουν τις εκδηλώσεις και κύρια την πορεία προς την αμερικάνικη πρεσβεία. 

Σε όλη την ιστορία της ύπαρξής της στην εξουσία η α.τ. κάνει τα πάντα για να παρέμβει ενάντια στο κίνημα, για να το κτυπήσει, να το συκοφαντήσει, να το σταματήσει. Και αυτό βέβαια το ζήσαμε και εδώ στην Ελλάδα με τους χειρότερους ίσως όρους, όποια μορφή και αν έδινε στην εξουσία της. Οχι μόνο τις εποχές που έδειχνε φανερά το πρόσωπό της μέσα από τις πιο αντιδραστικές μορφές διακυβέρνησης, αλλά ακόμα και στις εποχές της πιο πλέριας αστικής "δημοκρατίας", ο στόχος και η τακτική της απέναντι στο κίνημα, δεν διέφεραν. 

Στις περιόδους της "δημοκρατίας", το μόνο που άλλαζε ήταν η ανάγκη για την α.τ. να δικαιολογεί κάθε φορά τα αντιδραστικά της κτυπήματα. Και σε αυτό έβρισκε όση βοήθεια χρειάζονταν στους προβοκατόρικους μηχανισμούς που η ίδια δημιουργεί και εκμεταλλεύεται. Σε κάθε μεγάλο αγώνα υπήρχε και η αντίστοιχη αντίδραση της α.τ. και το Πολυτεχνείο, ήταν κάθε χρόνο ένα από τα πρώτα και "σίγουρα" σημεία αυτής της αναμέτρησης. 

Επιστρατεύονται σε όλο τους το μεγαλείο οι προβοκατόρικοι μηχανισμοί, που καταφέρνουν να χρησιμοποιήσουν ακόμα και πολλά "αριστερά" και αριστερίστικα σχήματα, να παρασύρουν και αριθμό νέων που προσπαθούν να εκφραστούν μέσα από αυτά. Με αυτούς τους μηχανισμούς και με καλά οργανωμένα σχέδια κάθε χρόνο δημιουργούνται όλο και εντονότερα "επεισόδια" με σκοπό να δικαιολογήσουν την αστυνομική βία και την ωμή παρέμβαση. Με σκοπό να εντείνουν το κλίμα της τρομοκρατίας, να κάμψουν αυτή τη μεγαλειώδη χρονιάτιμη έκφραση οργανωμένης αντίστασης που συνεχίζεται για χρόνια και χρόνια χωρίς σημάδια κάμψης.

Οχι, ένα επετειακό Πολυτεχνείο, όπου θα θρηνούσαμε και θα δοξάζαμε τους χαμένους, δε θα πείραζε. Ούτε, πολύ περισσότερο και μια γιορταστική επέτειος, όπου θα υμνούσαμε τη "κατακτημένη πια δημοκρατία" και τη "δικαίωση των ελπίδων". Εκείνο που πείραξε όμως και πειράζει μέχρι και σήμερα, είναι ότι η επέτειος του Πολυτεχνείου, δέθηκε με τα αιτήματα κάθε φορά του λαϊκού κινήματος. Και με τις συγκεκριμένες κάθε χρονιά διεκδικήσεις, αλλά και με τα σταθερά αντιϊμπεριαλιστικά αιτήματά του. 

Κάθε χρόνο η πορεία όλο και μεγαλύτερη, γεμάτη όχι μόνο από τα κόμματα (και κυρίως βέβαια από το ΚΚΕ), αλλά και από τα μαζικά ταμπλό των σωματείων όλων των κλάδων και πολλών εργοστασίων, όλων των φοιτητικών και σπουδαστικών συλλόγων και δεκάδων μαθητικών συμβουλίων. Με κόσμο συντεταγμένο, αποφασισμένο και συνειδητό να φωνάζει συνθήματα που στην υπόλοιπη Ευρώπη είχαν δεκαετίες να ακουστούν. Κρατώτας έτσι ζωντανή την αρχική αφύπνιση των πιο πλατιών μαζών, και διαπαιδαγωγώντας χρόνο με το χρόνο τις νέες γενιές, στρατεύοντάς τες κι αυτές, ενώνοντας με ένα μοναδικό στο κόσμο τρόπο το εργατικό κίνημα με την νεολαία, τα όνειρα, τις ελπίδες της και το κίνημά της. 

Αυτό ήταν το Πολυτεχνείο, που δεν ήθελαν, που προσπαθούσαν να σταματήσουν, ή τουλάχιστον να το αποκόψουν από τις πλατιές μάζες, να το ελέγξουν. Αυτό ήταν, όμως και το Πολυτεχνείο που σημάδεψε όχι μία, αλλά δύο και τρεις γενιές νεολαίας, σηματοδοτώντας και την αποτυχία της α.τ. να επιβάλει τα σχέδιά της, απέναντι σε ένα οργανωμένο κίνημα με ξεκάρα αιτήματα και στόχους.

Αυτή η μάχη που δώθηκε για μια δεκαετία σχεδόν και που δε κατάφερε να κερδηθεί απο την α.τ. ούτε με τις προβοκάτσιες, ούτε με την ιδεολογική σπέκουλα όλων των μέσων ενημέρωσης και διαπαιδαγώγησης, που έτσι κι αλλιώς είχε στα χέρια της, αυτή η μάχη άρχισε να παίρνει άλλη τροπή μόνο όταν και το κίνημα στο σύνολό του, άρχισε να κατρακυλάει. 

Να κατρακυλάει στις αυταπάτες των επιλογών των ηγεσιών του, κυρίως αυτών που εκφράζονταν από την ελληνική σοσιαλδημοκρατία (βλ. ΠΑΣΟΚ) της εποχή του '80. Αλλά δυστυχώς και στα αδιέξοδα των επιλογών και αυτών ακόμα των Ελλήνων κομμουνιστών (ηγεσία ΚΚΕ) που παρασυρμένοι από τις σοσιαλδημοκρατικές αυταπάτες έπεφταν χρόνο με το χρόνο από τη μια οπορτουνιστική θέση στην άλλη, από τη θέση για την "ιδιότυπη σοσιαλδημοκρατία" (βλ. 11ο συνέδριο) και την ψεύτικη "κρυφή" ελπίδα για κυβερνητική συνεργασία, μέχρι τον Συνασπισμό και την κυβέρνηση Τζανετάκη.

Το θεωρούμε εντελώς αυτονόητο, και έχει άλλωστε ειπωθεί και αναλυθεί πολλές φορές, θα το αναφέρουμε ωστόσο άλλη μια φορά και εδώ. Οτι δηλαδή, το Πολυτεχνείο δεν ήταν κανένα τυχαίο χρονιάτικο ξέσπασμα, αλλά αντίθετα αποτέλεσμα των συνθηκών και των δυνάμεων που πάλευαν μέσα στην ελληνική κοινωνία, ένας από τους καλύτερους καθρέπτες, απ'όλες τις πλευρές, της ανάπτυξης του κινήματος. 

Ενός κινήματος που, κτυπημένο από τα αδιέξοδα που δημιούργησαν οι αυταπάτες και οι επιλογές που αναφέρουμε και παραπάνω, αλλά συνταραγμένο και από τις παγκόσμιες εξελίξεις (κύρια βέβαια αυτές της κατάρρευσης του πρώην σοσιαλιστικού συστήματος), άρχισε να χάνει την αίγλη του, να μην πείθει για την αποτελεσματικότητά του και βέβαια να χάνει πολλές μάζες που κινητοποιούνταν σ'αυτό, το κρατούσαν ζωντανό και δυνατό. Και αυτό βέβαια εκφράτηκε και στην πορεία του Πολυτεχνείου.

Οι πρώτες χρονιές της δεκαετίας του '90, σε τίποτα δε θύμιζαν τα προηγούμενα χρόνια. Η μαζικότητα ήταν πεσμένη στο ναδίρ της, αλλά όχι μόνο αυτή. Το ίδιο και ο παλμός και η ζωντάνια και μαχητικότητα και αυτών ακόμα που συμμετείχαν. Ούτε όμως και έτσι φάνηκε να είναι ευχαριστημένη η α.τ. Γιατί εκείνο που τελικά θέλει είναι την παντελή διάλυση του κινήματος. Ετσι μπαίνουν και πάλι σε ενέργεια οι προβοκατόρικοι μηχανισμοί. 

Με μεγαλύτερο και πιο ελεύθερο πεδίο δράσης τώρα, μιας και δεν υπάρχει απέναντί τους το οργανωμένο λαϊκό κίνημα, που όλα τα προηγούμενα χρόνια, συντεταγμένα εμπόδιζε και σταμάταγε τη δράση τους. Οι δρόμοι της Αθήνας γέμιζαν σε κάθε ευκαιρία με "οδομαχίες" των αστυνομικών και αυτών που οι ίδιοι οι αστοί αρθρογράφοι και ρεπόρτερς ονόμασαν "γνωστούς-αγνώστους". Τα κανάλια δε λυπήθηκαν τις ώρες και τα μεγαλόσχημα αφεντικά τους, δε τσιγγουνεύτηκαν καθόλου τα χρήματά τους. Ούτε οι αναλυτές, ιδεολόγοι και τηλεστάρς της α.τ. σκέφτηκαν καθόλου τον πολύτιμο χρόνο τους, όπως άλλωστε ούτε και αυτοί οι ίδιοι οι υπουργοί και τα άλλα πολιτικά στελέχη των αστών. 

Γέμισαν οι τηλεοπτικές ώρες τα τελευταία χρόνια από εικόνες "ψευτοδομαχιών". Περίσσεψαν οι συζητήσεις για την "αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων". Και δεν είναι βέβαια οι σπασμένες βιτρίνες των μικρών και των μεγάλων καταστημάτων της Πατησίων ή της Στουρνάρα που φοβούνται μήπως και διαταράξουν την οικονομία, και ας χύνουν με τους τόνους τα κροκοδείλια δάκρυα για το κάθε τζάμι που σπάει. Δεν είναι τα απόλυτα ελεγμένα "επεισόδια" που θέλουν να σταματήσουν γιατί φοβούνται μήπως χαλάσει η ηρεμία μας. 

Ούτε οι μικρές ομάδες των "αναρχικών" είναι αυτές που θέλουν να διαλύσουν γιατί τους εμποδίζει κάπου η δράση τους. Αυτούς, αν ήθελαν, θα μπορούσαν από καιρό να τους είχαν διαλύσει, αφού άλλωστε πολλούς φαίνονται να τους γνωρίζουν και προσωπικά, όπως αποδεικνύουν διάφορες συνεννοήσεις και "ψιλοκουβέντες" ανάμεσα σε άτομα από τις ομάδες των "αναρχικών" και τις αστυνομικές δυνάμεις ακόμα και κατά τη διάρκεια τέτοιων "συμπλοκών". Το ζήτημα είναι ότι η αστική "δημοκρατία" πρέπει να δείξει την πυγμή της. 

Το κράτος (αυτός ο μέγας θεσμός, το θαυμάσιο εργαλείο στα χέρια τους), πρέπει να διασφαλίσει την τάξη, την ασφάλεια και τα ωφέλη της αστικής οικονομίας, από ΟΠΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ πάει να τα διαταράξει ή να τα επιβουλευτεί. Οτι πρέπει επιτέλους η κοινωνία πάνω από τις "δημοκρατικές της ευαισθησίες" (που δεν είναι άλλωστε τόσο απαραίτητες πια αφού δεν έχουν να αναμετρηθούνε με κανένα "αυταρχικό σοσιαλισμό") να βάλει την αναγκαιότητα της πυγμής και ακόμη και της αστυνομικής ή και γενικότερα της κρατικής βίας. Οχι, δε θα λυπόταν να χαλάσουν τόσες και άλλες τόσες δυνάμεις για να μας πείσουν να μείνουμε παθητικοί τηλεκανάκηδες, αφήνοντας τις εξελίξεις και τις τύχες μας στους λογήςλογής "αρμοδίους".

Το απέδειξε αυτό η απροκάλυπτη βία και ωμότητα που χρησιμοποιήθηκε για να κτυπηθούν οι απεργοί της ΝΑΥΣΙ, χωρίς καν να υπάρχει λόγος για κάτι τέτοιο. Ενάντια σε 100-150 το πολύ απεργούς αντέταξαν πάνω από 3 διμοιρίες των ΜΑΤ με μπόλικα δακρυγόνα και καπνογόνα και δύο πυροσβεστικές αντλίες, την στιγμή μάλιστα που τους αιφνιδίασαν εντελώς με την επίθεσή τους, έτσι ώστε δεν πρόλαβε να υπάρξει κάποια συντονισμένη και ουσιαστική αντίδραση από τους ίδιους, που να δικαιολογεί την τέτοια κινητοποίηση και βιαιότητα. 

Και το σκηνικό που στήθηκε λίγο αργότερα, την βδομάδα που άρχιζαν οι εκδηλώσεις για το Πολυτεχνείο, ήρθε να συμπληρώσει την εικόνα και να φανερώσει και στους πιο κοντόφθαλμους την προσπάθεια και τους πραγματικούς στόχους. Δυο μέρες μόνο πριν την πορεία ξέσπασε -εντελώς συμπτωματικά;- η "εξέγερση" στις φυλακές του Κορυδαλλού. 

Και αφού η κρατική μηχανή εξαντλεί απέναντι στους ποινικούς κρατούμενους όλην της την ευαισθησία για πέντε ολόκληρες μέρες, αφήνοντας έτσι να δημιουργηθεί μια εικόνα διάλυσης και κινδύνου, το βράδυ της Παρασκευής στα γεγονότα του Πολυτεχνείου (που έγιναν ξέχωρα από την υπόλοιπη πορεία) χρειάζεται μόνο ώρες για να καταργήσει το πανεπιστημιακό άσυλο και να εισβάλει στο χώρο. 

Και θα χρειάζοταν ακόμη λιγότερες ώρες, καθώς ήταν αποφασισμένοι από τα μεσάνυχτα ακόμα να εισβάλλουν, αν δεν συναντούσαν την αντίδραση και της ίδιας ακόμη της πρυτανείας του Πολυτεχνείου. Που παρόλο το καθαρό ιδεολογικό της προσανατολισμό δε μπόρεσε εύκολα να δεχτεί την ευθύνη όχι μόνο της κατάργησης του ασύλου, αλλά και της αιματοχυσίας που πολύ πιθανόν θα ακολουθούσε, αν η εισβολή είχε πραγματοποιηθεί μέσα στη νύχτα, αντί για το πρωί που τελικά έγινε.

Ωστόσο το νόημα πέρασε, έτσι κι αλλιώς, καθαρά. Φρόντισαν γι'αυτό τόσο τα διάφορα κανάλια, που για μια ακόμα φορά ξενύχτησαν "πιστά στο καθήκον τους". Και όταν λέμε πιστά στο καθήκον τους το εννοούμε και μάλιστα χωρίς εισαγωγικά. Πιστά στο καθήκον, όχι βέβαια της ενημέρωσής μας, αλλά σε αυτό της εξυπηρέτησης των αφεντικών τους. Ετσι έδειξαν την κάθε βόμβα μολότοφ που έπεσε, ακόμα και το κάθε καδρόνι που εκσφενδονίστηκε. 

Χύσαν ποταμούς δάκρυα για τις καταστροφές στο χώρο, αγανάκτησαν με το παραπάνω με την αστυνομία που δεν επέμβηκε και με την πρυτανεία που δίσταζε να επιτρέψει την επέμβαση. Ζουμάρισαν ανφάς και προφίλ πάνω στους προβοκάτορες που έβγαιναν από την πύλη του χώρου και έφταναν ανενόχλητοι μέχρι τη μέση της Πατησίων για να κάψουν επιδεικτικά ελληνικές σημαίες. Και βέβαια αυτούς η αστυνομία δεν τους κυνήγησε για να τους πιάσει. 

Ενώ τον 16χρονο που βρέθηκε ανάμεσά τους, όχι μόνο τον έπιασαν, στη κυριολεξία πάνω στη πύλη, αλλά και τον ξυλοκόπησαν αγρίως μπροστά στις κάμερες αδιαφορώντας για τις κραυγές των εκφωνητών που "τα έχασαν" μπροστά στην ωμότητα. Γιατί αυτό έπρεπε να το δουν όλοι οι 16χρονοι, και όχι μόνο, που είτε από αδιέξοδα, είτε και συγκαιριακά ακόμα, θα μπορούσαν να είχαν βρεθεί στη θέση του. Αυτό έπρεπε να το δει όλος ο ελληνικός λαός, καρφωμένος στις τηλεοράσεις του, σαν μια προειδοποίηση ότι αυτήν την βία και αυτήν την ωμότητα θα συναντήσει, αν αποφασίσει να φωνάξει τα προβλήματά του κάπου πιο έξω από το σαλόνι του σπιτιού του. 

Τα κόμματα καθόλου δεν άργησαν να μπουν και αυτά στο παιχνίδι και να ξεκαθαρίσουν ακόμη περισσότερο τα μηνύματα. Η Ν.Δ. από το ίδιο κιόλας βράδυ πήρε θέση μέσω επιφανούς στελέχους της, που έξαλλος φώναζε στις συνεντεύξεις του για τις καταστροφές και τις καμένες σημαίες, και ζήταγε (κι εδώ είναι το "ζουμί") πιο ισχυρό κράτος και πιο δυναμικές και "αποτελεσματικές" κατασταλτικές δυνάμεις. 

Ενώ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, ο κ.Χυτήρης, το άλλο πρωί κιόλας ζητούσε την παραίτηση του Πρύτανη, κατηγορώντας τον για δειλία, μια δειλία που δεν τους άφησε να "κάνουν τη δουλειά τους", όπως ήθελαν. Από το Σάββατο πήραν τη σκυτάλη οι εφημερίδες με "πρωτοπόρα" την Αυριανή που με πυχαία γράμματα στο πρωτοσέλιδο άρθρο της ζητούσε να μην ξαναγίνει πορεία στο Πολυτεχνείο, ενώ και οι άλλες ακολουθούσαν στο ίδιο γενικά πλαίσιο με εκτεταμένα άρθρα και μεγάλες φωτογραφίες. 

Και βέβαια τη Κυριακή, μετά απ'όλα αυτά, τέλειωσε και η "εξέγερση" στο Κορυδαλλό, εντελώς αναίμακτα, αφού οι κρατούμενοι αποφάσισαν "ξαφνικά" να γυρίσουν στα κελιά τους. Και το σκηνικό έκλεισε εκεί που άρχισε, στα τηλεοπτικά κανάλια που με τις συζητήσεις και τις αναλύσεις τους, έδωσαν την τελευταία νότα. Και που αν δεν είχε μεσολαβήσει η αρρώστεια του Πρωθυπουργού, θα είχαν σίγουρα για καιρό ακόμα συνέχεια.

Εφέτος στο Πολυτεχνείο η α.τ. κατόρθωσε να πετύχει αυτό που τόσα χρόνια προσπαθούσε χωρίς επιτυχία. Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που η προβοκάτσια χρησιμοποιείται για να δώσει την αφορμή για τέτοια χτυπήματα. Οι "γνωστοί-άγνωστοι, αγανακτισμένοι" και "ανεξέλεγκτοι" πολίτες έχουν εμφανιστεί πολλές φορές ξανά. Ούτε είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιούν τις πιο ακραίες και προκλητικές μορφές, όπως και το κάψιμο φέτος των σημαίων και άλλα. 

Παλαιότερα το κίνημα (κι αυτό το αναλύουμε παραπάνω) κατόρθωνε να αντιπαλέψει και να κατανικήσει αυτές τις προσπάθειες. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια, είναι αλήθεια ότι έστεκε αδύναμο να παρακολουθεί τις εξελίξεις από μακρυά, χωρίς την ικανότητα της επέμβασης. Τι είναι λοιπόν αυτό που κάνει την φετεινή πραγματικότητα ξεχωριστή; Τι είναι αυτό που φέτος θα μπορούσε να αλλάξει το σκηνικό και τι είναι αυτό που προστέθηκε; Και γιατί πρέπει άραγε να το εξετάσουμε ιδιαίτερα και να βγάλουμε συμπεράσματα;

Φέτος η πορεία παρουσίασε πράγματι ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η συμμετοχή του κόσμου είναι το ένα από αυτά. Μια από τις μαζικότερες πορείες των τελευταίων χρόνων ήταν η φετεινή. Οι φασαρίες που θα γινόνταν την ημέρα της πορείας είχαν όχι μόνο προαποφασισθεί, αλλά και προαναγγελθεί πολλές μέρες πριν. Ωστόσο αντί για μία πορεία μικρή και άτονη, η πορεία και μαζική ήταν και παλμό είχε. Οχι, βέβαια τυχαία. 

Το 1995 οξύνθηκαν τα προβλήματα, μεγάλωσε η στέρηση και η αγωνία. Μαζί όμως μεγάλωσε και η αντίδραση, η ανάγκη για αγωνιστική αντίσταση. Μια σειρά από κινητοποιήσεις όπως αγρότες, ναυπηγεία, σημάδεψαν την χρονιά. Ενώ την ίδια ώρα στένεψαν τα περιθώρια της αστικής διακυβέρνησης. Οι περίφημες "εναλλακτικές λύσεις" του καπιταλισμού άρχισαν να εξαντλούνται και μάλιστα με δραματικά γοργούς ρυθμούς. 

Στον οικονομικό τομέα, τεράστια τα προβλήματα και κανένα περιθώριο να δώσουν κάτι στην εργατική τάξη και τον υπόλοιπο λαό, αλλά ξεκάθαρη πολιτική να μαζέψουν και εκείνα που προηγούμενα χρόνια έδωσαν. Η ελάττωση του κοινωνικού τους κράτους, η μείωση ως εξαφάνιση των επιδοτήσεων (κυρίως στους αγρότες), η αύξηση της φορολογίας, μαζί με την ανεργία και τη μείωση των πραγματικών μισθών. Αλλά ακόμα και στην πολιτική ζωή εκφράστηκε αυτή η "στειρότητα" εναλλαγών. 

Το ΠΑΣΟΚ έχασε τη λάμψη του ως καλύτερου και φιλολαϊκότερου διαχειριστή. Οχι μόνο η σημερινή ηγεσία του όπως εκφράζεται στο πρόσωπο του Παπανδρέου και της ηγετικής ομάδας έχει χρεωκοπήσει στο να προσφέρει όποια λύση στα προβλήματα και έχει αποδείξει την απόλυτη υποταγή της πρώτα στα ξένα και μετά στα ντόπια αφεντικά. Αλλά ακόμα και οι όποιοι "δελφίνοι", δηλαδή όλοι εκείνοι που παρουσιάζονται σαν οι αυριανοί συνεχιστές του ΠΑΣΟΚ, δηλώνουν από τώρα απερίφραστα την ίδια δουλική υποταγή στις όποιες επιθυμίες των ίδιων αφεντικών. Από την άλλη η Νέα Δημοκρατία, δεν έπαψε να δηλώνει τον ίδιο ρόλο με αυτόν του σημερινού ΠΑΣΟΚ, από την πρώτη μέρα της ίδρυσής της και βέβαια και μέχρι σήμερα. 

Δε μπορεί καν να πείσει ότι θα εξυπηρετήσει τα συμφέροντα του ιμπεριαλισμού και της α.τ. καλύτερα από το ΠΑΣΟΚ, δίνοντας ταυτόχρονα λύσεις στα λαϊκά προβλήματα. Κάτι τέτοιο δε μπορούν σήμερα, ούτε στα όνειρά τους να το ισχυριστούν οι αστοί πολιτικοί. Γι'αυτό ούτε και τα μικρότερα πιστά στον καπιταλισμό κόμματα (ΠΟΛΑ, ΣΥΝ) μπορούν να προσφέρουν ελπίδες και εναλλακτικές λύσεις και καθημερινά "πατώνουν" στις συνειδήσεις του κόσμου. 

Για όλους αυτούς τους λόγους και παρά τις μεγάλες υποχωρήσεις του κινήματος, η εργατική τάξη, αλλά και άλλα λαϊκά στρώματα κινητοποιήθηκαν, και αυτό ήρθε να εκφραστεί (όπως και κάθε χρόνο) και στην πορεία του Πολυτεχνείου. Αλλά και για τους ίδιους λόγους το αστικό κράτος προχωράει φέτος τα σχέδιά του ακόμα παραπέρα. Ετσι ενώ το '92 που οι ίδιοι "γνωστοί-άγνωστοι" καίγανε όλη τη νύχτα το Πολυτεχνείο, η μόνη αντίδραση του αστικού κράτους, ήταν να τους μεταφέρει το πρωϊ της άλλης μέρας με πούλμαν μακρυά από το χώρο, χωρίς να τους πειράξει, φέτος ήταν έτοιμοι από τις 7.00 το απόγευμα να καταλύσουν το άσυλο, όπως τελικά έκαναν.

Οποιος ζει στα καπιταλιστικά πλαίσια, συχνά φέρνει στο νου του, την παλιά ρώσικη παροιμία, για την τακτική του "καρότου και του κνούτου" (κνούτο, είναι ένα είδος μαστίγιου, μόνο που έχει και ένα σιδεράκι στο άκρο του, για να πονάει περισσότερο). Μια τακτική τόσο αγαπημένη και συνηθισμένη στην α.τ.  Ετσι λοιπόν, όσο λιγοστεύουν "τα καρότα", τόσο πιο συχνά και πιο έντονα η α.τ. θα χρησιμοποιεί "τα κνούτα" της. 

Από τη μια κάνει ό,τι μπορεί λοιπόν για να παίρνει πίσω χρόνων κατακτήσεις (όπως είναι και το άσυλο) και ταυτόχρονα να κάνει επίδειξη δυνάμεων και πυγμής των μηχανισμών της. Διαδηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο την απόφασή της να περάσει τα αντιλαϊκά της μέτρα χωρίς να λογαριάζει τις αντιδράσεις. Ούτε δύο βδομάδες μετά τα γεγονότα, ο υπουργός των οικονομικών, λέει ξεκάθαρα, στην κατάθεση του προϋπολογισμού, ότι η λιτότητα θα συνεχιστεί επ'αόριστον. Να, λοιπόν που τώρα έρχεται και δένει όλη η εικόνα. 

Ο λαός πρέπει να πεινάσει ακόμα περισσότερο, πρέπει να θυσιάσει ακόμη πιο πολλά και για αρκετά χρόνια. Πρέπει να τα κάνει όλα αυτά έστω και χωρίς την ελπίδα μιας ορατής διεξόδου που η α.τ. αδυνατεί να την προσφέρει για κάμποσα χρόνια τουλάχιστον. Κι αφού η α.τ. αναγκάζεται από τα πράγματα να το παραδεχτεί αυτό, πρέπει να βρει τον τρόπο να κάνει την φτώχεια ανεχτή σε εκείνους που θα τη δεχτούν, δηλαδή στην εργατική τάξη και τον υπόλοιπο λαό. Και δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος να το κάνει αυτό από τον αυταρχισμό και την τρομοκρατία. Αυτά πάνε πάντα μαζί στην ιστορία της ανθρωπότητας. Για άλλη μια φορά λοιπόν, λιγόστεψαν "τα καρότα" και βγαίνουν ξανά "τα κνούτα".

Προχωράει όμως ακόμα περισσότερο η α.τ. Εχοντας στα χέρια της όλους τους ιδεολογικούς μηχανισμούς, προσπαθεί να κάνει τον αυταρχισμό της όχι μόνο ανεκτό, από την κοινωνία, αλλά ακόμη και επιθυμητό. Ζητάει από τους μικροαστούς την υποστήριξη της πολιτικής της, στο όνομα της ασφάλειας και της ησυχίας. Και για να τους πείσει ότι κινδυνεύουν να χαθούν αυτά τα αγαθά, που ξέρει καλά πόσο εκτιμούνται από τη μεσαία τάξη, δε διστάζει να δημιουργεί καταστάσεις φαινομενικής διάλυσης και αναταραχής. 

Ξέρει καλά ότι αν επικρατήσει ένα τέτοιο πνεύμα στη κοινωνία και πιο εύκολα θα κάμπτονται οι αντιστάσεις, αλλά και θα μπορεί με κάθε άνεση, να κτυπάει κάθε αντίσταση που παρ'όλα αυτά θα εμφανίζεται τελικά. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να επιβάλλει στα πλατιά λαϊκά στρώματα την φτώχεια και μάλιστα την φτώχεια χωρίς ελπίδα ή ημερομηνία λήξης, γι'αυτό και θα το προχωρήσει μέχρι το τέλος χωρίς να νοιάζεται για τις επιπτώσεις.

Είναι φανερό ότι ένας τέτοιος κατήφορος, που έχει αρχίσει να μας παρασέρνει με γεγονότα χιονοστιβάδες, δε μπορεί να σταματήσει, ούτε πολύ περισσότερο από τους αστούς που τον ξεκίνησαν, αλλά ούτε και από μόνος του. Ωστόσο βρισκόμαστε πια στο τέλος του 20ου αιώνα και ο καπιταλισμός, μετά από δυο αιώνες κιόλας ζωής, έχει κάνει όλους τους κύκλους της ζωής και της ανάπτυξής του, οπότε η ιστορία έχει πολλά να μας διδάξει από μόνη της. 

Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι κάθε φορά που επιχειρήθηκε αυτή η σφοδρή συντηρητικοποίηση της κοινωνίας, ήταν σε περίοδο πτώσης του εργατικού κινήματος. Σε περίοδο δηλαδή που η άλλη οργανωμένη δύναμη της κοινωνίας δε μπορούσε να αντικρούσει τέτοια σχέδια με τη δυναμική της παρέμβαση και τη δική της διέξοδο. Είναι φανερό ότι σε τέτοιες εποχές πτώσης του εργατικού κινήματος, τα μεσαία στρώματα αφήνονται έρμαια να πεισθούν από τη μόνη δύναμη που φαίνεται να υπάρχει στον ορίζοντα, δηλαδή τους αστούς, να γίνουν ακόμα και υποστηρικτές των πιο στυγνών επιλογών τους έστω και αν και τα ίδια θίγονται άμεσα από αυτές.

Σε τέτοιες συνθήκες το κίνημα μπορεί και θα προσελκύσει νέες πλατιές μάζες, στεγάζοντας τη διαμαρτυρία και την αγανάκτηση, δίνοντας δύναμη στην αντίδραση. Είναι γι'αυτό ακόμα μεγαλύτερη η ευθύνη του οργανωμένου και πρωτοπόρου κομματιού του, να προχωρήσει αυτό το κίνημα. Πως στέκεται μπροστά σε αυτή την ευθύνη όμως το οργανωμένο κίνημα; 

Ακόμα δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει το "σοκ" της διάσπασής του και της πτώσης των σοσιαλιστικών χωρών. Τα κομμάτια που αποσπάσθηκαν από το κόμμα με μια αριστερή τοποθέτηση και κριτική και κυρίως το ΝΑΡ που κατάφερε να συσπειρώσει τις περισσότερες δυνάμεις τότε -και να στείλει βέβαια το μεγαλύτερο κομμάτι τους σπίτι, διαψεύδοντας κάθε προσδοκία αυτών που το ακολούθησαν- κρατάει ακόμα κάποια έστω και μικρή παρέμβαση κυρίως στο φοιτητικό κίνημα, μέσα από τις διάφορες συσπειρώσεις με τις αριστερίστικες ομάδες του χώρου, θυσιάζοντας όμως για να το καταφέρει αυτό ακόμα και την προσπάθεια να διαμορφώσει μια πολιτική φυσιογνωμία και να αρθρώσει ένα καθαρό πολιτικό λόγο. 

Αντίθετα, οι ηγέτες του πιστοί στην ίδια αντιληψη που τους οδήγησε έξω από το κόμμα σε αυτή την χωρίς πολιτική και ιδεολογική αντιπαράθεση διάσπαση, σέρνονται ακόμα πίσω από το αυθόρμητο και το περιστασιακό. Και με αυτή την αντίληψη κινήθηκαν και στα γεγονότα τις ημέρες του Πολυτεχνείου. Στην φοιτητική πορεία δύο μέρες πριν, συμμετείχαν στις φασαρίες που δημιουργήθηκαν. 

Ενώ στο ίδιο το Πολυτεχνείο όχι μόνο δεν  παρέμβηκαν για να αποτρέψουν τις εξελίξεις, παρ'όλη την κάποια δύναμή τους στους φοιτητές, αλλά αντίθετα ζητούσαν την έξοδο από το Πολυτεχνείο της ομάδας περιφρούρησης της ΕΦΕΕ, στερώντας με αυτό τον τρόπο το οργανωμένο κίνημα και από μια υποτυπώδη έστω προσπάθεια παρέμβασης. 

Και τις αμέσως επόμενες μέρες, επιδίωξαν στις σχολές καταλήψεις, ακόμα και με την ισχνότερη μειοψηφία, για να βάλουν σε εκείνες τις καταλήψεις και το ζήτημα της προστασίας του ασύλου, αφού αυτό είχε ήδη καταληθεί. Μπράβο τους λοιπόν, ακόμα και τώρα μένουν πιστοί στη λογική του κινήματος για το κίνημα έστω και χωρίς σκοπό, στόχο και συνέχεια. 

Για άλλη μια φορά φέρονται σαν αυτό που είναι, σαν αποστεωμένοι διανοούμενοι, που δε μπορούν να αντιληφθούν και να εμπιστευτούν το οργανωμένο εργατικό κίνημα και γι'αυτό υποκλίνονται στο αυθόρμητο. Και όπως φαίνεται σ'αυτή την αντίληψη θα μείνουν πιστοί μέχρι το τέλος, γιατί αυτή άλλωστε είναι και η μόνη τους ελπίδα να υπάρχουν, ακόμη και αν αυτή η ύπαρξή τους δεν έχει τίποτα να προσφέρει στο κίνημα, την εργατική τάξη και τον ελληνικό λαό γενικότερα.

Το ΚΚΕ που είναι και ο βασικός πυρήνας ακόμα σήμερα της αριστεράς, όχι μόνο δεν έχει "ξεκαθαρίσει" με το παρελθόν που το έφερε μέχρι εδώ πολιτικά και ιδεολογικά, αλλά προσπαθεί να κινηθεί και σήμερα στα ίδια πλαίσια. Στη λογική των μικρών καθημερινών προβλημάτων και των μικρών διεκδικήσεων και λύσεων που επικρατούσε όλα τα προηγούμενα χρόνια και που οδήγησε στην καθημερινή έκπτωση της πολιτικής στα πιο θεμελιακά ζητήματα και που ακολουθήθηκε όλη την προηγούμενη δεκαετία σπέρνοντας την απογοήτευση και τον εφησυχασμό. 

Ετσι, τα αντιϊμπεριαλιστικά συνθήματα ενάντια στην ΕΟΚ (όπως λεγότανε τότε) και στο ΝΑΤΟ "συρρικνώθηκαν" στο σύνθημα της πάλης ενάντια στις συνέπειες, που ήταν ταυτόχρονα και μια άμεση παραδοχή της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης σαν αναπόφευχτης και πιθανώς και καλής. Η οικονομική πάλη της εργατικής τάξης για τις γενικές επιλογές των αστών όπως αυτές εκφράζονταν μέσα από την οικονομική πολιτική, "στένεψε" με το νόμο των διμερών συμβάσεων, την πολυδιάσπαση της πάλης σε μικρά-μικρά κομμάτια δηλαδή, που παρουσιάστηκε μάλιστα και σα μεγάλη νίκη η υπογραφή του. 

Ο στρατηγικός στόχος της Δημοκρατίας του Λαού, κατάντησε να παρατηθεί προσπαθώντας να "χωρέσει" μέσα στη νέου τύπου ανάπτυξη. Και η ίδια η πάλη για εξουσία στραγγαλίστηκε κυριολεκτικά μέσα στη κυβερνητική συνεργασία με τη δεξιά. Αλλά ακόμα και στις μορφές οργάνωσης και πάλης, είχαμε τα ίδια πισωγυρίσματα. 

Ετσι από την προσπάθεια για σύνδεση του αγώνα του χώρου με το γενικότερο κίνημα, πρώτο μας καθήκον τα χρόνια προηγούμενων δεκαετιών, φτάσαμε στον αγώνα κατά χώρο και σε ένα κομμάτιασμα του κινήματος, που ενίσχυε την αναποτελεσματικότητά του. Από την περιφρούρηση της απεργίας σαν ένα από τα πιο βασικά όπλα του αγώνα των εργατών, περάσαμε σε μία περίοδο που έγινε σχεδόν μόνιμο φαινόμενο, χωρίς συντονισμό, σχεδιασμό και συνέχεια και έτσι στην αποδυνάμωσή της. Από την περιφρούρηση των κατακτήσεων του κινήματος και των μορφών πάλης φτάσαμε στα φαινόμενα του φετεινού Πολυτεχνείου. 

Στην ίδια λογική, που όχι μόνο "στένεψε" το κίνημα, αλλά και έδωσε στο καπιταλισμό τη δυνατότητα να παρουσιάζεται ότι έχει τη δυνατότητα της συνεχούς καλυτέρευσης και των ατέλειωτων "εναλλακτικών" επιλογών. Στην ίδια αυτή λογική και σήμερα που τα περιθώρια στένεψαν ακόμη περισσότερο και οι μικροπαραχωρήσεις έδωσαν τη θέση τους στο πιο άμεσο και σκληρό χτύπημα των κατακτήσεων.

Ακόμα και οι διαφωνίες και οι διαφορετικές απόψεις που εκφράζονται στο κόμμα εντάσσονται μέσα σε αυτή τη καθαρά μεταρρυθμιστική λογική. Και εντάσσονται μέσα στην διαφορά που έχει η άποψη για "μεταρρυθμίσεις κυρίως μέσα από τα συνδικαλιστικά όργανα και τους οικονομικούς αγώνες", με την άποψη "μεταρρυθμίσεις κυρίως μέσα από την εκλογική ενίσχυση του κόμματος και τη διαμόρφωση ενός άλλου ρόλου για το ΚΚΕ". 

Δε θα σταθούμε εδώ να αναλύσουμε  περισσότερο αυτά τα φαινόμενα, γιατί δεν είναι αυτό το αντικείμενο του άρθρου. Μπορούμε πάντως να εντοπίσουμε ένα βασικό ζήτημα. Οτι δηλαδή και οι δύο λογικές εγκλωβίζουν το κίνημα και τους κομμουνιστές σε μεταρρυθμιστικές λογικές και σε ρόλους διαχείρισης του καπιταλισμού, αφήνοντας για άλλη μια φορά την εξουσία για το μακρινό μέλλον.

Αυτή η αντίληψη για το κίνημα και την πρωτοπορία του, είχε τον αντίχτυπό της και στη στάση του κόμματος στα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Ετσι η μαζικότερη από το '90 πορεία για το Πολυτεχνείο, ξεκίνησε για την πρεσβεία 5 ή 10 λεπτά μόλις πριν να μετατραπεί ο χώρος του Πολυτεχνείου σε πεδίο μάχης. 

Αγνοώντας όλο το σκηνικό που διαμορφώθηκε εκεί και τις συνέπειές του πήγε ειρηνικά μέχρι το τέλος, διαλύθηκε ήσυχα και μετά όλος ο κόσμος και πρώτοι ίσως οι κομμουνιστές, γύρισαν στα σπίτια τους, για να παρακολουθήσουν και αυτοί από την τηλεόρασή τους την κατάλυση του πανεπιστημιακού ασύλου και την επίδειξη πυγμής των κρατικών κατασταλτικών μηχανισμών. 

Σε μια ακόμα όχι τυχαία βέβαια, αλλά συνειδητή προσπάθεια της ηγεσίας του κόμματος να ξεκαθαρίσει ότι ο ρόλος του κινήματος όπως τον οραματίζεται δεν είναι άλλος από εκείνο του ειρηνικού και νόμιμου δικεκδικητικού μέσου μιας καλύτερης διαχείρισης. Και δεν είναι μόνο η στάση του κόμματος στα γεγονότα, που διαφαίνεται και από την ανακοίνωση του Π.Γ. στο Ριζοσπάστη, που καταδείχνει αυτές τις επιλογές. 

Σε όλη την πορεία ήταν ελάχιστα τα σωματεία που συμμετείχαν, με δικά τους μπλοκ. Ακόμα και σε αυτά όμως που υπήρχαν, ο κόσμος ήταν πολύ λίγος. Αντίθετα ο κόσμος είχε μαζευτεί όλος στα κομματικά ταμπλό σε μια επίδειξη κομματικής-εκλογικής δύναμης. Στη Θεσ/νίκη αυτή η αντίληψη έφτασε μέχρι και στο σημείο της τελείως ξέχωρης από την ΕΦΕΕ πορείας, με τη δικαιολογία ότι στην πορεία της ΕΦΕΕ, μπορεί να γίνονταν επεισόδια.

Είναι σίγουρο ότι το κίνημα θα αναπτυχθεί έτσι και αλλιώς, συσπειρώνοντας πλατιές μάζες της εργατικής τάξης και των άλλων στρωμάτων, κάτω από την πίεση των προβλημάτων. Είναι ακόμη σίγουρο ότι οι αστοί θα κάνουν άλλη μια φορά ό,τι μπορούν να το ελέγξουν και να το σταματήσουν. Γι'αυτό και οι πιο σκληρές μάχες θα δοθούν από'δω και πέρα μέσα στο ίδιο το κίνημα, για την οργάνωση και τον προσανατολισμό του. 

Για άλλη μια φορά θα έρθουν στο προσκήνιο τα ζητήματα της οργάνωσης της πάλης, των στόχων και του προσανατολισμού της. Ο ρόλος των κομμουνιστών σε αυτό, είναι τώρα ακόμα πιο σημαντικός. Στην πάλη που θα ανοίξουν ενάντια στην προσπάθεια της τρομοκράτησης της εργατικής τάξης και του υπόλοιπου λαού. 

Ενάντια στην συντηριτικοποίηση της αστικής τάξης που δεν πρέπει να γίνει συντηριτικοποίηση και της κοινωνίας ολόκληρης. Ενάντια στους οπορτουνιστές και τους ρεφορμιστές κάθε λογής και στη λογική τους για ένταξη της πάλης μέσα στα αποπνικτικά διαχειριστικά και μεταρρυθμιστικά πλαίσια. Ενάντια στις λογικές της πάλης για τη πάλη, χωρίς στόχο και συνέχεια, που εξυπηρετεί μόνο την ελπίδα της α.τ. για μια εκτόνωση της αγανάκτησης του λαού "με δόσεις" σε καθημερινές μικρές και ακίνδυνες εξάρσεις. Στο ίδιο το κίνημα, υπάρχουν ήδη διαφοροποιήσεις. 

Οι αγρότες της Θεσσαλίας εκλέξανε νέα όργανα, όταν ξεκίνησαν το μεγάλο αγώνα τους την περασμένη άνοιξη, ακριβώς γιατί δεν είχαν καμιά εμπιστοσύνη στα ήδη υπάρχοντα. Και στον πρόσφατο αγώνα των ναυπηγείων στην συγκέντρωση των εργατών αμφισβητήθηκαν σοβαρά οι συνδικαλιστικές και πολιτικές ηγεσίες. Δεν είναι βέβαια συμπτωματικά και τυχαία αυτά τα φαινόμενα. Είναι οι ίδιες οι ανάγκες της πάλης, είναι τα ίδια τα προβλήματα που κάνουν φανερή την ανάγκη να ξεπεραστούν αυτές οι "μαντρωμένες" και εγκλωβισμένες στις επιλογές τους ηγεσίες του κινήματος. Θα ξεπεραστούν μόνο μέσα από την ίδια την ανάπτυξη του κινήματος και το ξεμπρόστιασμά τους εκεί.

Γιατί και οι ίδιοι οι αγώνες και οι λύσεις που θα απαιτηθούν, δε μπορούν να χωρέσουν μέσα στα στενά διαχειριστικά πλαίσια που οι σημερινές ηγεσίες έχουν διαλέξει να κινηθούν. Τα αιτήματα των αγροτών ενάντια στη συμφωνία της GAAT, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της σημερινής κατάστασης που ωθεί -άσχετα από τις επιλογές των ηγεσιών- σε αιτήματα που χτυπούν κατευθείαν στη "ρίζα του κακού". 

Τα συμφέροντα του ιμπεριαλισμού επιβάλλουν σήμερα την πιο στυγνή καταπίεση και εκμετάλλευση των μεταπολεμικών χρόνων. Το κέρδισμα νέων αγορών για τους ιμπεριαλιστές, απαιτεί τεράστια συσσώρευση κεφαλαίων στα χέρια τους. Την επέκταση της επιρροής τους (πολιτικής και στρατιωτικής) στις διάφορες περιοχές του κόσμου. Αυτό μεγαλώνει κάθε μέρα και περισσότερο τις παρεμβάσεις σε πολιτικές και οικονομικές αποφάσεις. 

Αυτός είναι και ο λόγος που μεγαλώνει η απαίτησή τους για θυσίες του ελληνικού λαού ενώ οι ίδιοι οι αστοί παραδέχονται ανοιχτά πια, ότι η Ελλάδα αποκλείεται να ενταχθεί στην οικονομική ολοκλήρωση, στην πρώτη ή στη δεύτερη φάση της. Γίνεται ακόμα πιο φανερή έτσι η επιλογή για "ξεζούμισμα" της εργατικής τάξης και του λαού, όχι με τη δικαιολογία που είχαν ως τώρα για να μας βάλουν στον "παράδεισο" της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αλλά ξεκάθαρα, για να γεμίσουν τις τσέπες τους.

Τα εθνικά ζητήματα λύνονται το ένα πίσω από το άλλο με βάση τις ιμπεριαλιστικές επιλογές, όχι για να εξασφαλίσουν την ειρήνη, όπως ισχυρίζονται, αλλά για να καταφέρουν να "βάλουν το πόδι τους" και στις περιοχές εκείνες που μέχρι χτές δε θα τολμούσαν. Είναι σίγουρο ότι αυτή η πορεία δημιουργεί αντιθέσεις ακόμα και με το ντόπιο κεφάλαιο. 

Και αυτό δημιουργεί κάποιες δυνατότητες στους οπορτουνιστές που δρούνε μέσα στο κίνημα, να προσπαθήσουν να περάσουν και πάλι ορισμένες αυταπάτες για τον ρόλο των Ελλήνων αστών. Ομως οι ντόπιοι αστοί έχουν αποδείξει περίτρανα στη διάρκεια της ιστορίας, ότι είναι εντελώς δεμένοι στο ιμπεριαλιστικό άρμα. Αποδεικνύοντας το διεθνή χαρακτήρα του κεφαλαίου για άλλη μια φορά, αναγνωρίζουν σαν πατρίδα τους κάθε φορά το μέρος εκείνου που θα τους δώσει τα περισσότερα ανταλλάγματα. 

Οχι, οι τύχες του ελληνικού λαού, οι ελπίδες και οι προσδοκίες του, δεν έχουν καμία σχέση με τα ιμπεριαλιστικά σχέδια ή με τις απαιτήσεις της α.τ. για ανταλλάγματα που θα πάνε όλα στις τσέπες της. Κι αυτό θα εκφράζεται όλο και περισσότερο στο κίνημα που θα αναπτύσσεται.

Μόνο με τη πάλη ενάντια σε αυτά τα σχέδια μπορεί να αναπτύσσεται ένα αποτελεσματικό κίνημα. Και η ευθύνη της οργανωμένης πρωτοπορίας του, είναι να βρεθεί στην πρώτη γραμμή αυτού του κινήματος, παλεύοντας για έναν τέτοιο προσανατολισμό, ενάντια στις ιμπεριαλιστικές επιλογές, αλλά και πέρα από την καπιταλιστική εξουσία που αν δεν ανατραπεί, δε θα ανατραπούν ριζικά ούτε οι ιμπεριαλιστικές επιλογές. 

Η εργατική τάξη δε θα κάτσει με "σταυρωμένα τα χέρια", αλλά θα αναπτύξει κίνημα για να καθορίσει από μόνη της τις τύχες της, αυτό είναι σίγουρο. Το αν το οργανωμένο πρωτοπόρο τμήμα της θα καταφέρει και να είναι μέσα στο κίνημα και να παρέμβει στη σωστή κατεύθυνση, είναι ίσως το μόνο που αμφισβητείται. Και αν η σημερινή ηγεσία δεν έχει την πρόθεση να ανταποκριθεί σε αυτό το καθήκον, τότε θα δημιουργήσει απλά τις συνθήκες για το τελικό ξεπέρασμά της.